Nga Redaksia:
Në historinë e Ballkanit, ka një të vërtetë që është fshehur për shekuj: një pjesë e madhe e popullsisë sllave, përfshirë ata që më vonë do të quheshin “serbë”, nuk ishin vendas të Ballkanit, por u sollën këtu si robër dhe punëtorë të detyruar nga perandoritë e kohës. Kjo është një prej faqeve më të nënvlerësuara të historisë sonë dhe e rëndësishme për të kuptuar pse popujt e vjetër të Ilirisë, përfshirë shqiptarët, mbeten autoktonë dhe rrënjësorë, ndërsa të ardhurit ndërtuan identitete mbi territore që gjetën gati.
Bizanti dhe tregtia me skllevër sllavë
Që nga shekulli VII, burimet bizantine flasin për kapjen dhe dërgimin e robërve sllavë nga Danubi drejt jugut. Historiani bizantin Konstandini Porfirogjeneti, në veprën e tij “De Administrando Imperio”, përmend se “Serbët e Bardhë” (White Serbs) u sollën në Dalmaci nga veriu, me leje ose nën drejtimin e perandorit bizantin. Kjo tregon qartë se nuk kemi të bëjmë me një migrim të lirë, por me një kolonizim të organizuar nga pushteti perandorak.
Në të njëjtën periudhë, tregjet e Bizantit, Kalifatit arab dhe qyteteve të Adriatikut tregtonin me robër sllavë, të quajtur “Sclavoni”. Studiues si Charles Verlinden dhe Michael McCormick kanë dokumentuar se termi “sclavus”, që më vonë u bë “slave”, rrjedh pikërisht nga fjala “Slav” — sepse shumica e robërve në Mesjetën e hershme ishin popuj sllavë të kapur gjatë fushatave ushtarake.
Punëtorë, robër dhe kolonë të detyruar
Shumë nga këta robër nuk u shitën jashtë, por u përdorën nga Bizanti si punëtorë bujqësorë, minatorë dhe roje kufitare në provincat veriore të perandorisë. Në shekujt VIII-IX, perandorët bizantinë vendosën koloni të tilla robërish në Dalmaci, Maqedoni, Kosovë dhe në fushat e Nishit e Rashkës — territore që sot përbëjnë bërthamën e Serbisë mesjetare.
Në shekujt që pasuan, këta robër dhe pasardhësit e tyre u liruan, u përzien me fise të tjera sllave dhe formuan komunitete të qëndrueshme. Aty fillon procesi i krijimit të entitetit të parë serb në Ballkan — një popullsi e përzier, pa lidhje të drejtpërdrejtë me Ilirët apo fiset vendase.
Nga robër në “fis” – fillimi i Serbisë
Kur pushteti bizantin dobësohet, ish-robërit dhe kolonët sllavë e gjejnë veten të pavarur dhe nisin të formojnë principata lokale. Kështu lindin Rashka, Zeta dhe më vonë Serbia e Nemanjidëve — shtete që u ngritën mbi tokat ku popullsia iliro-arbërore kishte jetuar shekuj më parë.
Në thelb, Serbia mesjetare nuk është trashëgimi e një populli autokton, por rezultat i një emigrimi dhe kolonizimi të robërve sllavë. Kjo e shpjegon edhe pse gjuha, kultura dhe mitologjia serbe janë përzierje ndikimesh bizantine, bullgare dhe ilire — dhe jo produkt i një zhvillimi të natyrshëm vendas.
Shqiptarët – pasardhësit e lirë të Ilirisë
Ndërkohë që popujt e tjerë silleshin, shiteshin apo kolonizoheshin, shqiptarët mbetën populli i vetëm që nuk u dëbua nga trojet e veta. Ndaj edhe sot, studimet gjenetike e gjuhësore tregojnë vazhdimësinë e qartë midis ilirëve të lashtë dhe shqiptarëve të sotëm.
Në këtë kuptim, shqiptarët janë pasardhësit e lirë të një populli që kurrë nuk u robërua në tokën e vet — ndërsa shumë të tjerë, si sllavët, erdhën si robër, kolonë apo refugjatë të historisë.
Pra, pohimi se “serbët kanë ardhur si skllevër dhe më pas u vendosën në Serbi” nuk është mit, por një fakt me mbështetje të pjesshme në burimet bizantine dhe në etimologjinë historike të fjalës ‘slave’.
Ata nuk u vendosën si popull i lirë, por si popull i ardhur me shërbim, nën varësi dhe kontroll të perandorive, që me kalimin e shekujve krijoi shtetin e vet mbi territore ilire.
Në fund, historia nuk harron: shqiptarët ishin këtu para tyre — dhe do të jenë edhe pasi çdo pushtim të shuhet.
Ndalohet kopjimi pa lejen e portalit PatriotikMedia.al. Ky material është i mbrojtur sipas ligjit nr. 35/2016 për të drejtën e autorit dhe të drejtat e lidhura me të.