Nga Redi Minga:
Në Shqipëri, fjala “oligark” është bërë pjesë e gjuhës së përditshme politike. Përdoret për të përshkruar një grup të vogël biznesmenësh të lidhur me pushtetin, të cilët kontrollojnë pasuri, tendera dhe vendimmarrje shtetërore. Madje, në disa raste, oligarkët duken më të fuqishëm se institucionet e vetë shtetit.
Por një pyetje e rëndësishme lind:
Pse në Shqipëri termi “oligark” është kaq i përdorur, ndërsa në Gjermani pothuajse nuk dëgjohet fare?
1- Shqipëria – një ekonomi e kapur nga klientelizmi politik
Kultura politike e 30 viteve të tranzicionit shqiptar ka krijuar terrenin perfekt që një grusht biznesmenësh të marrin pushtet ekonomik të mbështetur nga qeveritë e radhës.
Në Shqipëri, modeli funksionon kështu:
Pushteti i jep tendera, koncesione dhe favore të mëdha publike disa individëve të afërt.
Në këmbim, këta biznesmenë financojnë pushtetin, mediat dhe fushatat e tij.
Krijohet një cikël varësie ku pak njerëz kontrollojnë sektorë strategjikë: energjinë, ndërtimin, farmacitë, peshkimin, telekomunikacionin etj.
Kjo marrëdhënie e shtrënguar politikë–biznes është arsyeja pse fjala “oligark” është realiste dhe e pashmangshme në Shqipëri.
2 – Gjermania – pse nuk përdoret fjala “oligark”?
Gjermania, megjithëse ka biznesmenë të fuqishëm dhe kompani gjigante, nuk përdor termin “oligark”, sepse:
a) Shteti është më i fortë se biznesi
Institucionet gjermane nuk varen nga financimi i disa biznesmenëve.
Ligjet, prokuroria, gjykatat dhe parlamenti funksionojnë të pavarur dhe nuk kontrollohen nga një grup i vogël ekonomik.
b) Transparenca është rregulli, jo përjashtimi
Çdo donacion politik, kontratë publike, tender apo marrëveshje ekonomike është e hapur për publikun.
Nëse shfaqet ndikim i tepruar, media dhe drejtësia reagojnë menjëherë.
c) Ndalohet përqendrimi i pushtetit në duart e pak njerëzve
Ligjet gjermane kufizojnë monopolin dhe ndëshkojnë rëndë çdo kompani që tenton të dominojë tregun në mënyrë të pandershme.
d) Media është e pavarur
Pushteti politik nuk kontrollon mediat kombëtare. Ato financohen nga publiku ose nga kompani të mëdha me struktura të qarta, jo nga “miq të qeverisë”.
Për këtë arsye, edhe kur flitet për super të pasur në Gjermani, ata quhen industriale, miliarderë, sipërmarrës, por jo “oligarkë”.
Sepse ndikimi i tyre nuk depërton në zemër të shtetit.
3 – Shqipëria dhe Gjermania – dy realitete të kundërta
- Në Shqipëri, politika prodhon biznesmenë.
- Në Gjermani, biznesmenët rriten nga tregu, jo nga qeveria.
- Në Shqipëri, oligarku merr tendera dhe ndërton pallate.
- Në Gjermani, biznesi i madh hap fabrika, investon në shkencë dhe punëson mijëra punëtorë.
- Në Shqipëri, oligarku ka ndikim mbi ministrat.
Në Gjermani, ministrat ruhen nga ndikimi i biznesit.
Fjala “oligark” është produkt i një sistemi të dobët, ku pushteti politik dhe ai ekonomik përzihen ngushtë dhe krijojnë një klasë të pasurish të paprekshëm.
Në Gjermani, ky fenomen nuk njihet sepse shteti është i pakorruptueshëm, i balancuar dhe i mbrojtur nga mekanizma që e ndalojnë kapjen e tij nga interesat private.
Në Shqipëri, fjala “oligark” do të vazhdojë të përdoret derisa vendi të ketë institucione që nuk varen nga xhepat e disa individëve të afërt me qeverinë.
Ndalohet kopjimi pa lejen e portalit PatriotikMedia.al. Ky material është i mbrojtur sipas ligjit nr. 35/2016 për të drejtën e autorit dhe të drejtat e lidhura me të.