Nga Redaksia:
Problemi sot nuk është thjesht se jemi nën survejim më shumë se kurrë më parë, por se të gjithë po paguajnë që kjo survejim të zgjerohet. Në SHBA, përdorimi i kamerave të derës është rritur nga 4% në mbi 35% midis 2017–2024. Televizorët inteligjentë, të cilët gjurmojnë dhe shesin statistikat e shikimit, gjenden në 86% të shtëpive, nga vetëm 47% pak vite më parë. Tre të katërtat e makinave të reja të vitit 2024 kanë të integruar modemë celularë që transmetojnë vazhdimisht të dhëna të drejtuesve dhe pasagjerëve.
Shtëpia mesatare amerikane ka 17 pajisje të lidhura online. Ndërkohë, industria e tregtarëve të të dhënave – kompani që blejnë dhe shesin informacionin personal të përdoruesve – pritet të arrijë 500 miliardë dollarë në vit.
Jemi në një pikë ku më shumë sy po na shikojnë se në çdo moment tjetër të historisë, ku më shumë njerëz analizojnë çdo lëvizje tonën dhe ku ligjshmëria e këtij procesi është shpesh e dyshimtë.
Ky është realiteti i industrisë së re gjigande që po ndërtohet mbi pajisjet tuaja të përditshme.
Telefonat – mbreti i survejimit personal
Telefoni është pajisja më e fuqishme e gjurmimit. Ai ndjek:
- vendndodhjen tënde të saktë
- vendet që frekuenton rregullisht
- lidhjet me antena Bluetooth e rrjete wifi
- çdo prekje, çdo lëvizje, çdo aktivitet ditor
- madje edhe zakonet e gjumit
Tregu i këtyre të dhënave është kolosal – dhe jo gjithmonë ligjor.
Komisioni Federal i Tregtisë (FTC) paditi kompaninë Kochava për shitjen e të dhënave të vendndodhjes të lidhura me vizita në klinika dhe vende fetare, të marra nga qindra milionë pajisje. Në 2022–2023, Google u detyrua të paguante gati 500 milionë dollarë për mashtrime me kontrollin e vendndodhjes që prekën deri në 250 milionë përdorues.
Televizori të spiunon
Televizorët inteligjentë sot kanë funksione të integruara që njohin automatikisht çdo material që shihni – madje edhe përmes HDMI.
FTC dënoi kompaninë Vizio për gjurmimin e 11 milionë televizorëve pa lejen e përdoruesve dhe shitjen e të dhënave për reklama të synuara. Dënimi: 2.2 milionë dollarë.
Dhe kjo është vetëm pjesa që bën vetë televizori. Platforma streaming, dekoderat dhe aplikacionet e tjera mbledhin miliarda orë të dhënash të shikimit.
Kamerat e derës dhe survejimi i rrugës
Kamerat e derës janë shumëfishuar me ritme marramendëse në SHBA. Ato regjistrojnë:
- fytyra
- targa
- hyrje-daljet e përditshme
- zëra, audio, kohë
- të gjitha të ruajtura në cloud
Këto materiale mund të aksesohen nga furnizuesit, kontraktorët dhe madje edhe policia.
Në 2023, FTC akuzoi kompaninë Ring për leje të punonjësve të shikonin video private dhe për mosmbrojtje nga hakerat. Gjoba dhe detyrimet: 5.6 milionë dollarë.
Nëse keni një pajisje të tillë, aktivizoni:
- verifikimin me dy faktorë
- ruajtjen e shkurtër të të dhënave
- kufizimin e ndarjes së videove
- çdo opsion të mundshëm të enkriptimit
Altoparlantët inteligjentë – mikrofonë që dëgjojnë gjithçka
Pajisjet me zë kapin komanda, por mund të regjistrojnë edhe “aktivizime të rreme”, bashkëbisedime familjare dhe informacione private.
Në 2023, Amazon u gjobit me 25 milionë dollarë sepse Alexa ruante zëra të fëmijëve dhe të dhëna gjeolokacioni, duke shmangur edhe kërkesat për fshirje.
Robotët pastrues dhe kamerat brenda shtëpisë
Në vitin 2022, robotët Roomba kapën foto dhe video brenda shtëpive për t’i dërguar në kompani të jashtme të trajnimit të inteligjencës artificiale. Disa nga punonjësit i publikuan foto të ndjeshme online – përfshirë edhe një person ulur në tualet.
Ndërkohë, kompania Eufy lejoi aksidentalisht përdorues të shikonin transmetimet e kamerave të njëri-tjetrit, dhe rezultoi se ruante imazhe në cloud edhe kur përdoruesi zgjedhte ruajtje lokale.
Makinat – spiuni i ri i lëvizshëm
- 75% e makinave të reja në SHBA mbledhin të dhëna të tilla si:
- rrugët dhe drejtimet
- shpejtësinë dhe frenimet
- të dhënat e telefonit të lidhur
- imazhe të brendshme
Këto informacione shiten te brokerat e të dhënave dhe kompanitë e sigurimit.
Teksasi paditi GM për shitje të të dhënave të drejtuesve pa leje
punonjës të Tesla ndanë foto të brendshme të klientëve
FTC ndaloi GM të shesë të dhëna gjeolokacioni për 5 vjet
Pse njerëzit vazhdojnë të pranojnë këtë survejim?
Sepse survejimi paketizohet si komoditet:
- kamera dere për alarmet e paketave
- rekomandime të personalizuara në TV
- komanda zanore për organizim
- makina të lidhura për trafik dhe start nga distanca
Por çmimi i vërtetë është privatësia personale dhe e familjes.
Si të mbroheni
Telefoni: kufizoni aksesin në vendndodhje
Televizori: çaktivizoni ACR (rregullisht, pas çdo përditësimi)
Kamerat: verifikim me dy faktorë, ruajtje e shkurtër, kufizim i përdoruesve
Altoparlantët: mos lejoni rishikim njerëzor, fshini historikun
Makina: çaktivizoni analitikën, fshini historikun para dorëzimit/servisit
Në BE, MB dhe disa shtete të SHBA, qytetarët kanë të drejtën ligjore të kërkojnë qasje ose fshirje të të dhënave nga çdo kompani.
Ndërsa njerëzit protestojnë kundër censurës dhe kontrollit, shumica po blejnë vetë pajisje që i survejojnë 24/7. Mjafton të mos lexojnë cilat të dhëna po dorëzojnë dhe kush po pasurohet prej tyre.
Hapi i parë është ndërgjegjësimi.
Hapi i dytë është kontrolli i privatësisë së pajisjeve që tashmë i kemi në shtëpi.