Nga Redi Minga:
Që nga viti 1992 e deri më sot, në Shqipëri janë vrarë mbi 12 mijë persona për çështje pronash. Një shifër e frikshme, që flet për një dramë kombëtare të pashpjegueshme në një vend që pretendon se ka kaluar tranzicionin.
Këto nuk janë numra të thatë — janë jetë të humbura, familje të shkatërruara, fëmijë që rriten pa prindër, dhe një shtet që, për tri dekada, nuk ka arritur të vendosë drejtësi mbi pronën, themelin e çdo shoqërie të qytetëruar.
Pse ka ndodhur kjo tragjedi?
Në thelb të saj qëndron dështimi monumental i shtetit shqiptar për të garantuar pronën private — një e drejtë që Kushtetuta e njeh, por që politika e përdor si mjet korrupsioni, manipulimi dhe pasurimi të paligjshëm.
Pas rënies së komunizmit, në vend që të bëhej një kthim real i pronave tek ish-pronarët legjitimë, qeveritë e radhës ndërtuan një kaos ligjor, ku prona u bë një fushë e minuar interesash:
Ligji 7501 i vitit 1991 e ndau tokën bujqësore pa dallim pronësie, duke e hedhur vendin në një konflikt të përhershëm midis ish-pronarëve dhe përdoruesve aktualë.
Legalizimet selektive dhe kompensimet qesharake e përkeqësuan situatën, duke e kthyer pronën në një burim grabitjeje politike.
Sistemi gjyqësor i korruptuar, që për 30 vite nuk ka arritur të japë një vendim përfundimtar për shumicën e dosjeve të pronave, është sot një nga përgjegjësit kryesorë për këtë bilanc tragjik.
Më poshtë mund të lexoni:
Kur drejtësia mungon, flet arma
Kur një shtet dështon të zbatojë ligjin, njerëzit i marrin gjërat në dorë. Dhe kjo ka ndodhur në Shqipëri:
Në zonat bregdetare si Lalëzi, Durrësi, Saranda, Vlora, janë vrarë me dhjetëra persona për çdo parcelë që fiton vlerë turistike.
Në fshatrat e Shqipërisë së mesme e jugore, konfliktet për një copë tokë trashëgimie janë kthyer në hakmarrje gjeneratash.
Edhe në Tiranë, dhjetëra atentate e përleshje kanë pasur në themel një certifikatë pronësie të falsifikuar ose një vendim gjykate të blerë.
Sipas të dhënave të mbledhura nga organizatat e të drejtave të njeriut, nga viti 1992 deri më 2023, mbi 60% e konflikteve të dhunshme familjare dhe komunitare në Shqipëri kanë lidhje të drejtpërdrejtë me pronën.
Politika e ka përdorur pronën si armë pushteti
Asnjë qeveri nuk e ka dashur zgjidhjen reale të çështjes së pronës. Arsyeja është e thjeshtë: konfuzioni prodhon kontroll.
Përmes ligjeve të paqarta, politika ka mbajtur në dorë çdo tokë, truall, pallat, parcelë, apo leje ndërtimi.
Oligarkët dhe klientët politikë janë pasuruar duke blerë gjyqtarë, noterë dhe hipotekarë, ndërsa pronarët e vërtetë janë varfëruar, kërcënuar apo vrarë.
Komisionet e pronave janë shndërruar në pazare të heshtura, ku dosjet e pronarëve të vërtetë zvarriten për vite, ndërsa të tjerët marrin legalizime brenda ditësh.
Sot Shqipëria është vendi i paidentitetit pronësor
Asnjë qytetar nuk mund të thotë me siguri se prona që zotëron është e tij.
Sistemi kadastral është i mbushur me falsifikime, dhe mbi 350 mijë dosje pronësie janë ende në konflikt ligjor.
Në shumë zona rurale, kufijtë e tokës janë të papërcaktuar, dhe institucionet shtetërore nuk kanë kapacitet as teknik, as moral për t’i ndarë.
Një shoqëri që vret për pronë, është një shoqëri e dëshpëruar
Toka në Shqipëri nuk është thjesht pasuri — është ndjenja e identitetit, nderit dhe ekzistencës.
Kur ajo tjetërsohet me mashtrime, njerëzit e shohin veten pa rrënjë.
Në këtë kuptim, vrasjet për pronë nuk janë thjesht krime; janë shenja e kolapsit moral e shtetëror.
Në çdo gjak që është derdhur për një parcelë, ka një dështim të institucioneve që duhet të mbronin jetën dhe të drejtën.
Zgjidhja e vetme: kthim real, drejtësi reale
Shteti duhet të rishikojë nga e para ligjin për pronat, duke vendosur prioritet absolut për ish-pronarët legjitimë.
Gjyqtarët dhe zyrtarët që kanë manipuluar pronat duhet të hetohen dhe të dënohen publikisht.
Duhet ngritur një Regjistër Kombëtar Pronësie Digjital, me transparencë të plotë për çdo qytetar.
Çdo konflikt pronësie që ka marrë jetë njerëzish duhet të trajtohet si krim kundër shoqërisë, jo thjesht si “mosmarrëveshje private”.
Në fund: pronari pa pronë është qytetar pa dinjitet
Shqipëria nuk mund të hyjë në Evropë me themele të përgjakura për pronën.
Pa drejtësi pronësie, nuk ka paqe, nuk ka zhvillim, nuk ka atdhe.
Aq kohë sa një shqiptar vret vëllain e vet për një metër tokë, fajtor nuk është ai që shtyp këmbëzën — por shteti që e ka detyruar të mbrojë me armë atë që i përket me ligj.
Ky material është pronë e Patriotikmedia.al dhe është i mbrojtur nga ligjet për të drejtën e autorit. Ndalohet riprodhimi, apo publikimi i plotë apo i pjesshëm i këtij materiali pa lejen e shkruar paraprakisht nga redaksia. Shkelësit do të përballen me pasojat ligjore sipas legjislacionit në fuqi.