Nga Redaksia:
Kanë kaluar më shumë se 35 vite nga rënia formale e diktaturës komuniste, por Shqipëria mbetet një nga vendet ku tranzicioni demokratik nuk u konsolidua kurrë realisht. Në vend të ndarjes së vërtetë me të shkuarën, vendi përjetoi një riciklim të elitës politike, një vazhdimësi strukturore dhe një kulturë pushteti që ruajti mentalitetet e vjetra: kontroll, centralizim, frikë dhe klientelizëm.
1. Një tranzicion që nuk mbaroi kurrë
Për një dekadë të fundit, termi “tranzicion” është përdorur si justifikim për çdo dështim. Politikanët, si majtas ashtu edhe djathtas, e kanë zvarritur këtë proces, duke e kthyer tranzicionin në një gjendje të përhershme mashtrimi publik.
2. Nga diktaturë e hapur në diktaturë funksionale
Sot Shqipëria nuk ka kampet e internimit të dikurshme, por ka forma më moderne të kontrollit:
- nuk mbyllen gazetat, por kontrollohen përmes reklamave shtetërore,
- nuk arrestohen mendimet, por izolohet ekonomia e zërave kritikë,
- nuk shpallet një parti e vetme, por krijohet një sistem që nuk lejon rotacion real.
Ky është modeli i asaj që shumë analistë e quajnë:
“autoritarizëm i butë” – një formë diktature e veshur me kostum demokracie.
3. Reforma në drejtësi apo kapje e drejtësisë?
E ashtuquajtura “Reforma në Drejtësi” u prezantua si çlirimi i sistemit nga korrupsioni. Në praktikë, ajo krijoi:
- një centralizim ekstrem të pushtetit gjyqësor,
- varësi politike indirekte,
- dhe frikë tek gjyqtarët për të marrë vendime kundër pushtetit.
Në një shtet realisht demokratik, drejtësia është kundërpushtet.
Në Shqipëri, ajo po kthehet në instrument pushteti.
4. Partitë që luajnë role – jo alternativa
Majtas dhe djathtas, PS dhe PD, janë kthyer për vite me radhë në aktorë të së njëjtës skemë:
- opozita shpesh është e dobët ose simbolike,
- protesta lejohen, por neutralizohen,
- rotacioni politik është bërë formal, jo real.
Kjo formon një monopol politik funksional, ku zgjedhjet ekzistojnë, por zgjedhja reale është gjithmonë e kufizuar.
5. 90 vite mentalitet, jo vetëm sistem
Formalisht Shqipëria ka jetuar 45 vite komunizëm klasik.
Por në praktikë, ajo rrezikon të përjetojë:
45 vite komunizëm klasik (1945–1990)
35 vite tranzicion të dështuar
10 vite autoritarizëm modern
baraz një shekull me mendësi kontrolli, jo lirie.
Nuk është rikthimi i komunizmit me tanke, por modernizimi i tij me ligje, fasada dhe teknologji.
6. Shenjat paralajmëruese
Modelet që tregojnë rrëshqitjen drejt një diktature moderne:
- dobësimi i opozitës reale,
- kapja graduale e mediave,
- përqendrimi i pushtetit në pak duar,
- frika ekonomike e qytetarit të zakonshëm,
- emigrimi masiv si formë “vote me këmbë”.
Kur njerëzit ikin, ata nuk votojnë më – largohen.
7. Pyetja që mbetet
Shqipëria nuk po shkon drejt një diktature me portrete në mure.
Po shkon drejt një sistemi ku:
- duket se ka liri,
- por qytetari nuk ka fuqi,
- ku duken institucione,
- por vendimet merren në prapaskenë.
Shqipëria nuk po kthehet në komunizmin e vjetër.
Po rrezikon të hyjë në një komunizëm të ri, të rafinuar, më të heshtur, më të sofistikuar – ku zinxhirët nuk duken, por ndihen.
Një diktaturë pa tanke.
Pa burgje politike formale.
Por me një popull të lodhur, të heshtur dhe në ikje.