Nga Redaksia – Investigim special
Kur historia e luftës në Ukrainë të shkruhet pa propagandë, një emër do të jetë në qendër të përgjegjësisë politike: Volodymyr Zelensky.
Ky investigim analizon vendimet konkrete politike që çuan Ukrainën në konflikt, paralajmërimet që u injoruan dhe rolin e Perëndimit në krijimin e një krize që sot po e paguan vetëm populli ukrainas.
1) Nga aktor në president: mungesa e përvojës strategjike
Zelensky erdhi në pushtet pa eksperiencë në diplomaci, siguri kombëtare apo marrëdhënie ndërkombëtare. Ai u votua si alternativë kundër elitave të vjetra politike, por pa një ekip të thellë ushtarak-strategjik pas vetes.
Që në fillim të mandatit, prioriteti kryesor i tij u bë orientimi i shpejtë drejt NATO-s, pavarësisht paralajmërimeve të brendshme dhe të jashtme.
2) Zgjerimi i NATO-s: një konflikt i paralajmëruar prej dekadash
Arkivat diplomatike dhe deklaratat publike tregojnë se Rusia ka paralajmëruar vazhdimisht se anëtarësimi i Ukrainës në NATO do të konsiderohej kërcënim ekzistencial.
Diplomatë perëndimorë e kanë pranuar publikisht se ekzistonte një “kuptim joformal” pas rënies së Bashkimit Sovjetik që NATO nuk do të zgjerohej drejt ish-republikave kyçe sovjetike.
Pavarësisht kësaj, në periudhën 2020–2022, nën drejtimin e Zelensky-t, Ukraina aktivizoi zyrtarisht procedurat për anëtarësim.
3) Paralajmërimi Rus që u shpërfill
Sipas burimeve diplomatike dhe dokumenteve publike:
– Rusia vendosi trupa në kufi
– Dërgoi nota zyrtare
– Paralajmëroi publikisht për pasoja ushtarake
Këto paralajmërime nuk u mohuan nga Ukraina. Përkundrazi, ato u injoruan dhe parlamenti ukrainas vazhdoi procesin e afrimit me NATO-n.
Ky ishte momenti kritik.
4) Lufta: shpërthimi i një krize të paralajmëruar
Kur Rusia nisi ofensivën, SHBA dhe Europa i premtuan Kievin mbështetje totale:
– ndihmë financiare masive
– furnizim të vazhdueshëm me armë
– garanci politike afatgjata
Por dokumentet e brendshme dhe deklaratat e zyrtarëve perëndimorë tregojnë se asnjë plan real për fitore nuk ekzistonte. Strategjia ishte më shumë: rraskapit Rusinë përmes Ukrainës, sesa shpëto Ukrainën.
5) Bilanci pas tre vitesh
Të dhënat flasin qartë:
- Rreth 20% e territorit ukrainas është humbur
- Miliona qytetarë janë larguar nga vendi
- Ushtria është e dobësuar rëndë
- Ekonomia është pranë kolapsit
- Europa nuk ka kapacitet real ndërhyrjeje ushtarake
- SHBA, me ndryshimet politike të brendshme, ka reduktuar ndihmën
Ukraina sot është shtet i rraskapitur.
6) Ku gaboi Zelensky?
Investigimi nxjerr tre dështime kryesore:
- Nënvlerësoi reagimin rus
- Investoi fatin e vendit në premtime pa garanci ligjore
- Pranoi të bëhej pikë përplasjeje mes fuqive të mëdha
7) Asnjë nga aleatët që e shtynë drejt përshkallëzimit nuk ka paguar çmimin.
Kush fitoi dhe kush humbi?
Fituesit:
– Industria ushtarake perëndimore
– Kompleksi ushtarak-industrial
– Lobet politike të luftës
Humbësit:
– Populli ukrainas
– Ekonomia
– Brezat e ardhshëm
Realiteti:
Ky nuk ishte thjesht një “sulm i papritur”.
Ishte një konflikt i paralajmëruar, i parandalueshëm dhe i shtyrë nga vendime politike të gabuara.
Zelensky nuk ishte arkitekti i vetëm, por ishte firmëtari kryesor i një rruge që çoi drejt shkatërrimit të vendit të tij.
Një president mund të fshehë gabimet përkohësisht.
Por arkivat e historisë nuk mashtrohen.