Nga Mark Gojçaj | The Kosovo Dispatch – Përkthim ekskluziv për PatriotikMedia.al
Kur ambasadori amerikan Mike Waltz falënderoi ministrin e jashtëm serb, Marko Gjuriç, për “mbrojtjen e trashëgimisë së krishterë historike”, fraza dukej e padëmshme, madje fisnike. Në Uashington, kjo tingëllon si kujdes për ruajtjen e besimit të lashtë në kohë të trazuara. Por në Ballkan, fjalë të tilla nuk janë kurrë neutrale. Ato mbartin aromën e një teologjie të vjetër politike — një që Serbia e ka përsosur me kujdes dhe që Rusia e ka kthyer në doktrinë pushteti.
Pyetja nuk është nëse vendet e shenjta të krishtera në Kosovë duhen mbrojtur — sigurisht që po, dhe janë të mbrojtura. Pyetja është pse Serbia këmbëngul t’i paraqesë ato si të rrezikuara, dhe pse diplomatët perëndimorë vazhdojnë ta përsërisin këtë pretendim.
Modeli Rus
Kremlini i Vladimir Putinit e kuptoi herët fuqinë e retorikës së shenjtë. “Mbrojtja e rusishtfolësve” u përdor si justifikim për pushtimin e Ukrainës. “Mbrojtja e Ortodoksisë” u shndërrua në arsyetim për bashkimin e kishës me shtetin. “Rikthimi i sovranitetit shpirtëror” u bë kod për zgjerim territorial.
Modeli është i qartë: shpik një kërcënim kulturor, shpall një detyrë të shenjtë, dhe masko agresionin politik si mbrojtje morale.
Kisha Ortodokse Ruse u bë kori i Kremlinit në këtë shfaqje. Patriarku Kirill bekoi pushtimin e Ukrainës si “luftë të shenjtë”. Ikonat shoqëruan kolonat e artilerisë. Lufta u pagëzua si shpengim.
Përshtatja Serbe
Beogradi e ka kopjuar këtë skenar fjalë për fjalë. Pasi humbi argumentin ligjor mbi Kosovën, Serbia tani po zhvillon një luftë morale. Ajo flet për manastire, jo për kufij; për relike, jo për sovranitet. Retorika e “trashëgimisë së krishterë” shërben si flamur zëvendësues — një mënyrë për të pretenduar zotërim shpirtëror atje ku humbi kontrollin politik.
Patriarkana e Pejës, Manastiri i Graçanicës dhe ai i Deçanit — monumente madhështore të mesjetës ortodokse — përmenden si dëshmi se “Kosova është toka e shenjtë e Serbisë”. Kjo pasqyron në mënyrë të përkryer narrativën e Kremlinit për “Rusinë e Shenjtë”, që justifikon sundimin mbi Ukrainën. Çfarë nuk mund të fitohet me ligj, ringjallet me besim.
Lidhja Kishë–Milici
Besueshmëria morale e këtij pretendimi bie përballë historisë. Ashtu si Kisha Ruse bekoi luftën në Ukrainë, Kisha Ortodokse Serbe bekoi njësitë paramilitare gjatë viteve ‘90. Priftërinjtë bekonin luftëtarët para se të hynin në Bosnje dhe Kosovë. Ikonat vareshin mbi tanke; peshkopët bekuan komandantë që më vonë u dënuan për krime lufte.
Disa prej atyre kriminelëve tani nderohen në procesione kishtare si “mbrojtës të fesë”.
Kjo nuk është devocion, por teologji e armatosur. Kur altari bekon pushkën, feja bëhet kamuflazh për pushtet.
Realiteti në Terren
Në Kosovë nuk ka “të krishterë të rrezikuar”. Çdo manastir ortodoks madhor mbrohet nga Policia e Kosovës dhe, ku kërkohet, nga trupat e KFOR-it. Prej dy dekadash nuk ka ndodhur asnjë incident dhune ndaj këtyre objekteve. Kushtetuta e Kosovës garanton mbrojtje më të forta për trashëgiminë fetare sesa çdo shtet tjetër në rajon.
“Rreziku për krishterimin” ekziston vetëm në diplomacinë serbe, jo në realitetin e Kosovës.
Në terren, e vërteta është bashkëjetesa: policë vendas, myslimanë e të krishterë bashkë, bashki që financojnë restaurime, dhe komunitete që jetojnë pranë njëri-tjetrit. “Rreziku” është një trill politik.
Përjashtimi Shqiptar
Strategjia e Serbisë mbështetet në idenë se identiteti ballkanik është fetar. E vërteta është e kundërta: identiteti shqiptar nuk u ndërtua mbi fenë, por mbi gjuhën, prejardhjen dhe dashurinë për lirinë.
Për shekuj, myslimanë, katolikë dhe ortodoksë shqiptarë luftuan krah për krah kundër Perandorisë Osmane, pushtuesve fashistë dhe diktaturës komuniste. Ata ndërtuan një komb qytetar, jo fetar. Ky pluralizëm është zemra morale e Kosovës — një rend laik që mbron fenë me ligj, jo me armë.
Vetë Shën Nënë Tereza është shqiptare — babai nga Prizreni, nëna nga Gjakova — një simbol i kombit ku besimi e tejkalon përkatësinë fetare. Dhe kur ushtria serbe sulmoi Kosovën në vitin 1999, ajo nuk bëri dallim midis besimtarëve: myslimanë e të krishterë shqiptarë u masakruan njësoj, si në Masakrën e Mejës pranë Gjakovës, një nga krimet më të tmerrshme të asaj lufte.
Historia shqiptare tregon se pluralizmi, jo privilegji, është mbrojtja e vërtetë e fesë. Një shtet që i mbron të gjitha besimet njësoj është mbrojtësi më i mirë i krishterimit vetë.
Kurthi Diplomatik
Duke përmendur “trashëgiminë e krishterë”, Serbia arrin tre qëllime:
- E rikthen statusin e Kosovës në arenën ndërkombëtare, duke lënë të kuptohet se institucionet e saj nuk janë të besueshme;
- Fton diplomatët perëndimorë të përsërisin të njëjtën retorikë, duke i dhënë legjitimitet moral një mashtrimi;
- Pengon normalizimin, sepse kur një çështje vishet me petkun e “shenjtë”, çdo kompromis shihet si herezi.
Postimi i ambasadorit Waltz, sado i qëllimshëm mirë, ishte një fitore e vogël për makinerinë propagandistike të Beogradit — një përsëritje e saktë e taktikës ruse në Krime: të mbjellësh fjalën “mbrojtje” në fjalorin perëndimor përpara se të veprosh.
Ironia Morale
Shteti që shkatërroi qindra xhami në vitet ’90 tani shitet si “mbrojtës i civilizimit”. Kisha që bekoi paramilitarët tani predikon për tolerancë. Kjo do të ishte komike, po të mos ishte tragjike. Është teatër moral — përpjekje për ta zëvendësuar pendesën me nostalgji, fajin me madhështi.
Kostoja Strategjike për SHBA-në
Përsëritja e retorikës serbe mund të duket e parëndësishme, por dëmton tre interesa amerikane:
Besueshmërinë, sepse përsërit propagandë të maskuar si diplomaci kulturore;
Koherencën e aleancës, duke kundërshtuar qëndrimin e NATO-s për sovranitetin e Kosovës;
Konsistencën morale, duke adoptuar relativizmin fetar që SHBA e refuzon në Moskë.
E vërteta, jo sentimentalizmi, është shtylla e një politike të jashtme të përgjegjshme.
Çfarë Duhet të Thotë Uashingtoni
Gjuha e ndershme është e thjeshtë:
“Shtetet e Bashkuara mbështesin mbrojtjen e të gjithë trashëgimisë kulturore dhe fetare në Kosovë, të garantuar nga institucionet demokratike të saj.”
Kjo mënyrë nderon krishterimin pa e bërë instrument manipulimi. Ajo e vendos fenë brenda lirisë, jo kundër saj.
Kur feja mobilizohet nga politika, ajo pushon së qeni e shenjtë. Rusia e armatosi Ortodoksinë për të shenjtëruar luftën; Serbia po përpiqet ta përsërisë këtë eksperiment në përmasa më të vogla në Ballkan.
Antidoti nuk është cinizmi, por e vërteta — dhe kurajoja për ta quajtur mashtrimin mashtrim, edhe kur ai mban kryq në dorë.
Liria, jo frika, është mbrojtësja e vërtetë e besimit.
Diplomacia që harron këtë mësim, do të përfundojë duke bekuar gënjeshtrën tjetër të veshur si “trashëgimi”.
Mark Gojçaj shkruan nga New Yorku për “The Kosovo Dispatch”. Ai përfaqëson zërin konservator evropian, të kthjellët dhe të parimshëm, që lidh konservatorizmin amerikan me realitetin e Evropës post-komuniste.
Ndalohet kopjimi pa lejen e portalit PatriotikMedia.al. Ky material është i mbrojtur sipas ligjit nr. 35/2016 për të drejtën e autorit dhe të drejtat e lidhura me të.